Λαϊκή Τέχνη

Οι Κρητικοί φημίζονται για τις καλλιτεχνικές τους τάσεις. Οι άντρες ασχολούνται με την ξυλογλυπτική, την κατασκευή λαϊκών οργάνων, την κατασκευή μαχαιριών και την καλαθοπλεκτική σε αντίθεση με τις γυναίκες που ασχολούνται με την υφαντική, την κεντητική και την καλαθοπλεκτική. Οι παραδοσιακές αυτές ασχολίες τον τελευταίο καιρό τείνουν να εκλείψουν γιατί όλο και λιγότεροι άνθρωποι ασχολούνται με αυτές.

Υφαντική: Την κύρια και ξεχωριστή θέση μέσα σε ένα Κρητικό σπίτι την κατείχε ο αργαλειός, με τον οποίο η γυναίκα του σπιτιού κατασκεύαζε διάφορα είδη για τις ανάγκες της οικογένειας. Τα κρητικά υφαντά έχουν ένα ιδιαίτερο χαρακτηριστικό, το "κρουστό φάσιμο" δηλαδή την σφιχτή ύφανση. Το χρώμα που επικρατεί στα κρητικά υφαντά είναι το μαύρο και το κόκκινο και τα στολίδια (πλουμιά) που συμπληρώνουν το υφαντό είναι πολύχρωμα. Οι ύλες που χρησιμοποιούνται κυρίως είναι βαμβάκι, μαλλί, λινάρι και μετάξι. Στην παλιά εποχή δεν υπήρχαν έγχρωμα νήματα με αποτέλεσμα οι γυναίκες της Κρήτης να αναγκάζονται να τα βάφουν μόνες τους, αυτό γινόταν με το να χρησιμοποιούν φυτικές βαφές, ρίζες φυτών, φύλλα, λουλούδια, καρπούς η ακόμα και μουτζούρα από το τζάκι και λουλάκι. Τα υφαντά έχουν θέμα την μινωική Κρήτη, σκηνές της καθημερινής ζωής ακόμα και πρόσωπα. Πουθενά αλλού δεν θα βρει κανείς αυτή την ακούραστη φροντίδα για την λεπτομέρεια. Τα είδη που φτιάχνονται είναι αμέτρητα : χαλιά, πατανίες (κουβέρτες), κάπες, κουρτίνες, δαντέλες, βούργιες (είδος ταγαριών), φούστες, τραπεζομάντιλα κ.α

Κεραμική: Από τους αρχαίους χρόνους μέχρι και σήμερα ο Κρητικός ασχολείται με την κεραμική. Τα κρητικά πιθάρια είναι το πιο αντιπροσωπευτικό είδος της κεραμικής. Η χωρητικότητα τους ποικίλει από 128 - 500 κιλά και είναι ονομαστά για το σχέδιο τους, το ψήσιμο τους και την ισόρροπη ανάμειξη τριών αργιλικών χρωμάτων (άσπρο, μαύρο, κόκκινο) που τα κάνει πολύ ανθεκτικά στις υψηλές θερμοκρασίες των καμινιών. Το επίκεντρο της κεραμικής είναι το χωριό Θραψανό του Νομού Ηρακλείου. Άλλες τοποθεσίες από άνθισε η κεραμική είναι το χωριό Μαργαρίτες στο Νομό Ρεθύμνου καθώς και το χωριό Κεντρί της Ιεράπετρας το οποίο φημίζεται για τα υπέροχα σταμνιά του.

Μαχαιροποιία: Το κρητικό μαχαίρι ήταν χαρακτηριστικό γνώρισμα των Κρητικών από την μινωική εποχή. Στα Χανιά και το Ηράκλειο υπήρχαν, και υπάρχουν ακόμα αρκετά εργαστήρια μαχαιροποιίας. Τα κρητικά μαχαίρια είναι γνωστά για τα ποικίλα διακοσμητικά που φέρουν πάνω τους. Υπάρχει το επίσημο και το καθημερινό μαχαίρι. Η λεπίδα τους είναι ατσάλινη και μονοκόμματη, η λαβή είναι από κέρατο ζώου ενώ η θήκη είναι κατασκευασμένη από ξύλο και έχει εσωτερική επένδυση από δέρμα άνω στην άκρη της κρέμονται ασημένια νομίσματα. Επίσης στην λεπίδα του κρητικού μαχαιριού υπάρχει και μια μαντινάδα

"Μαχαίρι μαυρομάνικο
κι ασημοσκαλισμένο
στη ζήση μου θα βρίσκεσαι
στη μέση μου ζωσμένο"

Ξυλογλυπτική:  Στην Κρήτη η ξυλογλυπτική συνδέεται με την εκκλησιαστική τέχνη. Οι κρητικοί ξυλόγλυπτες, οι "ταγιαδόροι" όπως λέγονταν, σκάλιζαν προσκυνητάρια, τέμπλα εκκλησιών, κηροπήγια και άλλα αντικείμενα που διακοσμούσαν τις εκκλησίες. Στον κλάδο της ξυλογλυπτικής ανήκει και η κατασκευή λαϊκών οργάνων. Σήμερα οι τεχνίτες αυτοί είναι λίγοι και τους βρίσκουμε κυρίως στα χωριά της Κρήτης να φτιάχνουν μικροαντικείμενα όπως κουτάλια, λύρες πιρούνι και διάφορα άλλα.

Καλαθοποιία: Στο είδος αυτό της λαϊκής τέχνης βρίσκουμε τον ντόπιο Κρητικό να κατασκευάζει κυρίως αντικείμενα για την καθημερινή οικιακή ζωή. Οι ύλες που χρησιμοποιεί ο κρητικός καλαθοποιός είναι από την κρητική χλωρίδα, καλάμι, σκίνα ή λυγαριά. Τα είδη τα οποία φτιάχνονται είναι κόφες (κοφίνια) για την μεταφορά των σταφυλιών κατά τον τρύγο, τουπιά (καλούπια) για το πήξιμο του τυριού, ψωμοκοφινίδες για την διατήρηση τους ψωμιού κ.α.